YARGITAY
22. HUKUK DAİRESİ
Esas Numarası: 2015/24380
Karar Numarası: 2017/29530
Karar Tarihi: 19.12.2017
Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davacı ile davalılardan … ve … vekillerince istenilmekle, temyiz talebinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi … tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili davacının … Bölge Müdürlüğü Asfalt Bakım Şantiye Şefliğinde sürücü operatörü olarak çalıştığını, ücret ve diğer haklarının ödenmemesi sebebiyle iş sözleşmesini haklı sebeple feshettiğini, davacının esasen asıl işveren olan …’nın işçisi olduğunu, davacının emir ve talimatları davalı İdareden aldığını, diğer şirketin yetkililerini tanımadığını ileri sürerek ücret alacağı, fazla çalışma alacağı, hafta tatili alacağı, ulusal bayram genel tatil ücreti alacağı, yemek yol giyecek yardımı alacağının davalılardan müştereken müteselsilen tahsilini talep etmiştir.
Davalıların Cevabının Özeti:
Davalılar vekilleri, davanın reddini savunmuştur.
Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkemece, toplanan deliller ve bilirkişi raporuna dayanılarak, yazılı gerekçeyle asıl davada … aleyhine açılan davanın reddine, asıl ve birleşen davada hafta tatili alacağı talebinin reddine, ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacağının kısmen kabulüne, ücret alacağı, fazla çalışma alacağı, hafta tatili alacağı, yemek yol giyecek yardımı alacağının kabulüne ve davalı … İnş. Taah. Nak. Tic. Ltd. Şti ile …’nden müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmiştir.
Temyiz Başvurusu:
Kararı, davacı vekili, davalı … ile davalı … temyiz etmiştir.
Gerekçe:
1-Davalı …’nın Temyizi Yönünden;
Dosya içeriğine göre temyize konu edilen miktar, 14.07.2015 karar tarihi itibariyle 2.080,00 TL kesinlik sınırı kapsamında kaldığından davalının temyiz isteminin HUMK’nun 426/A, 432 maddeleri, uyarınca REDDİNE,
2-Davalı …’nün Temyizi Yönünden;
Taraflar arasında öncelikle çözümlenmesi gereken uyuşmazlık davalılardan … ile diğer davalı şirket arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulup kurulmadığı, anahtar teslimi ile iş verilip vermediği konusundadır.
4857 sayılı İş Kanunu un 2/6 maddesi uyarınca, “Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir.
Alt işverene verilen iş, işyerinde mal veya hizmet üretiminin yardımcı işlerinden olmalıdır. Asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi durumunda ise, verilen iş işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olmalıdır.
Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin gerçekleşmesi için, asıl işverenin mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işi yada asıl işin bir bölümünü alt işverene vermesi gerekir. Verilen iş, mal veya hizmet üretimine ilişkin olmayan bir iş ise, bu tür bir ilişki doğmaz.
Alt işveren-asıl işveren arasındaki ilişki, niteliğine göre, eser, taşıma, kira gibi sözleşmelere dayanır. Alt işveren üstlendiği işi sözleşme koşulları doğrultusunda, ama kendi adına ve bağımsız bir biçimde yürütür. Çalıştırdığı işçilerle kendi adına iş sözleşmesi yapar; gerekli talimatları verir; işçilere ücretlerini kendisi öder; ücret bordrolarını düzenler; … primlerini yatırır.
Öncelikle asıl iş, yardımcı iş ve anahtar teslimi iş kavramları üzerinde durmak gerekir.
Asıl iş, mal ve hizmet üretiminin esasını oluşturan iştir ve bu iş doğrudan üretim organizasyonu içinde yer alır ve üretimin zorunlu unsurdur. Asıl işverenin faaliyet alanına göre belirlenir.
Yardımcı iş, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin olmakla beraber, doğrudan üretim organizasyonu içerisinde yer almayan, üretimin zorunlu bir unsuru olmayan, ancak asıl iş devam ettikçe devam eden ve asıl işe bağımlı olan iştir. Anahtar teslimi işten bahsedilmesi için;
Alt işverenin asıl işverenden aldığı işin, Asıl işverenin sigortalı çalıştırdığı işe göre ayrı ve bağımsız bir nitelik taşıması, İşyerindeki üretimle ilgisinin olmaması veya asıl işin tamamlayıcısı niteliğinde bulunmaması, verilen işin asıl iş yada yardımcı iş niteliğinde olmayıp, başkaca bağımsız bir iş olması gerekir.
Burada önemli olan asıl işverene ait “iş” kavramının hangi iş olduğudur. Asıl işverene ait olan ve alt işverenin yapacağı iş, asıl işverenin ürettiği mal ve hizmet süreci içinde veya tamamlayıcı olmalıdır.
İşin bir bölümünde işçi çalıştırmayan, işin tamamını anahtar teslimi ve ihale yolu ile başkasına devreden ve işten elini çeken kişi asıl işveren olarak nitelendirilemez.
Görüldüğü gibi anahtar teslimi işte, işverenin asıl faaliyet alanı olan mal ve üretim alanı dışında bir yapım işi sözkonusudur.
Bu anlamda asıl işverenin faaliyet alanı olmadığı ve devamlılık göstermediği sürece anahtar teslimi sureti ile verilen yapım ve inşaat işleri, mal ve hizmet üretimine ilişkin işler olarak kabul edilemez. Zira bir kişinin faaliyet alanı yapım ve inşaat işi ise bu zaten asıl iş kapsamında değerlendirilir. Asıl iş için ise mal ve hizmet üretim unsuru aranmaz.
Diğer taraftan, 6001 sayılı … Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 4. maddesinde, “Genel Müdürlüğün görev ve yetkileri;
a) Otoyol, Devlet ve il yolları ağına giren karayolları güzergâhları ile bunların değişikliklerine ilişkin planları hazırlamak veya hazırlatmak.
b) Hazırlayacağı programlar uyarınca karayollarını yapmak, yaptırmak, emniyetle kullanılmalarını sağlayacak şekilde sürekli bakım altında bulundurmak, bakımını yaptırmak, onarmak, onarımını yaptırtmak, işletmek, işlettirmek.
c) Görev alanına giren karayolu ağlarının yapımı, bakımı, onarımı ve diğer hususlar hakkında teknik nitelik ve şartları tespit etmek veya ettirmek ve gerekli şartnameleri hazırlamak.
ç) Otoyollar ve bunların üzerinde bulunan bakım ve işletme tesisleri ile hizmet tesislerinin, diğer mal ve hizmet üretim birimleri ile varlıklarının yapımını ve/veya bakım ve onarımını ve/veya işletmesini yapmak veya yaptırmak ve denetlemek” olarak açıklanmıştır.
Somut olayda davacı … 16. Bölge Müdürlüğü Tesisler ve Bakım Başmühendisliğine bağlı Asfalt Bakım Şantiye Şefliği’ne ait işte, davalı … İnş. Taah. Nak. Tic. Ltd. Şti bünyesinde sürücü operatörü olarak çalışmıştır.
Davalılar arasında akdedilen 08.07.2013 tarihli “Tesisler ve Bakım Başmühendisliğine bağlı Sathi Kaplama ve Emanet Şantiyelerinde Araç ve İşçi Çalıştırılması Hizmet Alımına İlişkin” hizmet alım sözleşmesi incelendiğinde; “işin tanımı” başlıklı 5. maddesinin; “sözleşme konusu hizmet alımı işinin teknik özellikleri ve diğer ayrıntıları sözleşme ekinde yer alan ve ihale dökümanı oluşturan belgelerde düzenlenmiştir” şeklinde olduğu, 9. maddesine göre işin süresinin 180 gün olduğu, ayrıca dosya içerisinde sözleşmeye konu işin durdurulduğuna dair durum tespit tutanağı ve sözleşmenin feshine ilişkin yazışmaların bulunduğu anlaşılmaktadır.
Davacı, kayden davalı şirketin işçisi olarak göründüğünü esasen emir ve talimatları … yetkililerinden aldığını ve İdarenin işçisi olduğunu ileri sürmüş, birleşen davanın davalısı … ise davacının … Bölge Müdürlüğü Tesisler ve Bakım Başmühendisliğine bağlı sathi kaplama ve emanet şantiyelerinde araç ve işçi çalıştırılması işinde, diğer davalı işçisi olarak çalıştığını, İdarenin yüklenici şirketin çalıştıracağı personel ve araç seçimine müdahale etmesinin veya bu konuda herhangi bir talimat vermesinin söz konusu olmadığını, sadece ihale konusu işin şartnameye ve mevzuata uygun yerine getirilip getirilmediğini denetlediğini savunmuştur.
Mahkemece bilirkişi raporuna itibar edilerek, davalı şirket ile birleşen dosya davalısı … arasında, İş Kanunu’nun 2. maddesine göre asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulduğu sonucuna varılarak, davalıların birlikte sorumluluğuna dair karar tesis edilmiş ise de, mahkemece bu konuda yapılan araştırma ve inceleme yetersizdir.
Mahkemece gerekirse mahallinde keşif de icra edilmek suretiyle, hizmet alım sözleşmeleri, idari ve teknik şartnameler, hakedişler, işin yürütümü sırasında tutulan puantaj gibi her türlü işyeri kayıtları titizlikle incelenerek, davalı şirkete ihale edilen işin tanımı ve süreklilik arzedip etmediği, işte davalı …’nün işçi çalıştırıp çalıştırmadığı, davacının işyerinde yürüttüğü iş dikkate alındığında, yürürlükteki hizmet alım sözleşmesine göre davalı şirkete ihale edilen işin 6001 sayılı … Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 4. maddesi gözönünde bulundurularak anahtar teslimi olarak verilip verilemeyeceği yahut taraflar arasında geçerli bir asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulup kurulamayacağı hususunda ayrıntılı şekilde araştırma yapılarak, tüm deliller birlikte ele alınmak suretiyle taraflar arasındaki ilişkinin asıl işveren-alt işveren mi yoksa anahtar teslimi iş ilişkisi mi olduğu konusunda bir değerlendirme yapılmalı ve ulaşılacak sonuca göre davanın esası hakkında bir karar verilmelidir.
Yukarıda belirtilen sebeplerle eksik ve yetersiz inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.
Sonuç: Temyiz olunan hükmün yukarıda açıklanan sebeplerden BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 19.12.2017 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
